سفارش ناننان از دورۀ باستان خوراک اصلی ساکنان ایران و بسیاری از مناطق دنیا بوده است و به روش‌ها و شکل‌های متفاوت و از انواع مختلف گندم و دیگر محصولات کشاورزی تهیه می‌شد. در این بخش درباره تاریخچه نان میخوانیم.
گرچه قدمت حضور مردم ساکن در ایران (ناحیۀ کرمانشاه) از سی‌وهشت هزار سال پیش از میلاد بوده است، اما این موضوع به آن معنی نیست که آنها از همان ابتدا نان تهیه می‌کردند. با وجود استفادۀ انسان از انواع گیاهان و غلات در آن زمان هنوز کشاورزی آغاز نشده بود و این گیاهان به صورت خودرو می‌روییدند. انسان از دوره‌ای که هنوز زندگی کوچ‌نشینی شکارچی و جمع‌آوری غذا داشت، غلات را می‌شناخت. به هر حال بشر برای دسترسی همیشگی و فزاینده به غلات، به شیوۀ زندگی یک‌جانشینی نیاز داشت. باستان‌شناسان اظهار می‌کنند که اهلی‌سازی گیاهان و حیوانات به اسکان ثابت نیاز داشت. افزون بر این توسعه در ابزاری مانند داس، چاقو، آسیاب دستی و سنگ آسیاب برای برداشت بهتر و کاشت غلات نیاز بود.
گندم و جو نخستین غلاتی بودند که انسان آنها را اهلی کرد. این گیاهان در کنار هم و توأمان می‌روییدند. احتمالاً این روش از دورۀ «شکار جمع‌آوری» شروع شده است. هر دوی این گیاهان در ابتدا به شکل خودرو در طبیعت رشد می‌کدند و به‌تدریج حزئی از زندگی بشر و سازگار با نیازهای او شدند. این غلات در سراسر منطقۀ آباد خاورمیانه و از جمله ایران یافت می‌شد. وجود این گیاه در منطقۀ دهلران از هزارۀ هفتم (دورۀ نوسنگی اول و بعد از آن) گزارش شده است. پیش از آنکه بشر شیوۀ پخت نان را دریابد یا در زمانی که هیچ چیزی در دسترس نداشت، او غلات را به صورت برشته یا حلیم می‌خورد.
به نظر می‌رسد در شش‌هزار سال قبل از میلاد در شهر اریحا نان مخمردار تهیه می‌شد. اما مطلبی که به پخت نان هزار پس از این تاریخ در شهر دجارمو (شمال شرقی عراق) و نقاط دیگر منطقۀ مدیترانه اشاره می‌کند، قطعیت بیشتری دارد. نان‌های پهن و صاف خوراک اصلی مردم در دورۀ نوسنگی بود. این نان به عنوان یک سند استفاده از تنور گنبدی‌شکل است که با تنور سیلندی در خاور نزدیک هم‌زیستی داشت.
قدیمی‌ترین نشانه از پخت نان در ایران به تپه سیلک (۴۵۰۰ ـ ۴۰۰۰ ق.م) مربوط است که بقایای یک سیلوی گندم و همچنین ابزار مربوط به پخت نان در آنجا کشف شد. در دورۀ ۳۲۰۰ ـ ۳۰۰۰ ق.م بر اساس کشف تنورهای گنبدی دوتایی اطمینان بیشتری از پخت نان در تپه سیلک وجود دارد.
در ادامه مقالات الونون درباره نان‌های مختلف، تاریخچه و ویژگی آنها بیشتر خواهیم گفت.
این مطلب بخشی از کتاب تاریخچه نان در ایران اثر ایرانشناس هلندی ویلم فلور است.
شما دوست دارید درباره نان چه چیزی بدانید؟ در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
دیدگاهتان را بنویسید